Karmienie piersią w Polsce...

– od rekomendacji do realizacji

Maria Wilińska

Karmienie piersią jest „złotym standardem” żywienia noworodka, niemowlęcia i małego dziecka, zapewniającym mu optymalny rozwój, wzrastanie i umożliwiającym prawidłowe programowanie metaboliczne. Karmienie naturalne jest najtańszą dla systemu opieki zdrowotnej profilaktyką zdrowia i powinno być wspierane i rozwijane.

miedzynarodowy symbol karmienia piersia300

Karmienie naturalne jest rekomendowane przez WHO, UNICEF i wszystkie naukowe i społeczne organizacje zainteresowane zdrowiem człowieka. Stanowi profilaktykę schorzeń układu pokarmowego, krążenia, immunologicznego, endokrynologicznego, kostnego oraz schorzeń onkologicznych i stomatologicznych na całe życie. Wywiera też wiele korzystnych efektów na organizm kobiety, od stymulacji procesów szybszej adaptacji poporodowej po redukcję ryzyka schorzeń nowotworowych narządu rodnego i stanu metabolicznego kości w okresie okołomenopauzalnym. Niewymierny, lecz nie do przecenienia jest wpływ karmienia piersią na wytwarzanie i wzmacnianie bliskości matki i dziecka oraz rodziny.

Inicjatywa Szpital Przyjazny Dziecku (SzPDz) została utworzona w WHO i UNICEF dla wdrażania karmienia naturalnego do praktyk szpitalnych, jednolitych na całym świecie. Polska w 1990 roku podpisała zobowiązanie zarówno do wdrażania tych dobrych praktyk szpitalnych, jak też do przestrzegania Międzynarodowego Kodeksu Marketingu Produktów Zastępujących Mleko Kobiece, dokumentu ogłoszonego przez WHO w roku 1989.

Jak wskazują badania ogólnopolskie (Kostuch M, Lublin, Królak Olejnik, Wrocław), na przestrzeni lat 2003-2014 w Polsce nie doszło do poprawy wskaźników karmienia naturalnego, które w 6. miesiącu życia niemowląt pozostają na niezmienionym poziomie 4-11%, wobec 100% rekomendowanych przez WHO.

Implementacja Incjatywy SzPDz odbywa się poprzez wdrażanie w szpitalach na całym świecie jednolitego programu ujętego w tzw. 10 kroków do udanego karmienia piersią. Powołane w różnych krajach komitety (w Polsce: Komitet Upowszechniania Karmienia Piersią, KUKP) zajmują się oceną tych praktyk i przyznawaniem tytułu Szpital Przyjazny Dziecku. W KUKP odbywa się ciągły proces weryfikacji szpitali pod względem prawa do używania tytułu SZPDz.

Posiadanie tytułu jest prestiżowe. Jego zdobycie i w niemniejszym stopniu utrzymanie wiąże się z olbrzymim wysiłkiem personelu w podnoszeniu jakości wiedzy i umiejętności oraz wdrażania ich do codziennych praktyk szpitalnych. Jest procedurą kosztochłonną z powodu konieczności ustawicznych szkoleń z recertyfikacją co 5 lat i zapewnienia optymalnej liczby personelu położniczego. W czasie istnienia Inicjatywy 96 szpitali w Polsce otrzymało tytuł Szpitala Przyjaznego Dziecku. Jednakże utrzymanie standardu pracy na poziomie wysokich wymagań WHO okazało się niemożliwe dla większości z nich. Ostatecznie, po weryfikacji przez KUKP, prawo do posługiwania się tym zaszczytnym tytułem ma 37 szpitali.

Inicjatywa SzPDz jest jak dotąd jedynym programem na świecie o udokumentowanej skuteczności w wydłużaniu karmienia naturalnego. Udowodniono, że okres karmienia piersią jest wprost proporcjonalny do liczby procedur wdrożonych w szpitalach położniczych (AAP 2005). Wynika z tego, że wdrożenie praktyk SzPDz w szpitalu jest kryterium jakości pracy jednostki medycznej.

Obowiązujący w Polsce od 2012 roku Standard opieki okołoporodowej oraz wdrożony od 1 stycznia 2019 roku Standard organizacyjny opieki okołoporodowej wykorzystuje w ograniczonym zakresie treści zawarte w 10 krokach do udanego karmienia piersią. Niestety, wielu zagadnień nie uwzględnia, jak na przykład powtarzanych szkoleń personelu, jasnych i podanych do ogólnej wiadomości pacjentów zasad pracy personelu, nie precyzuje zasad i treści edukacji pacjentów, nie uwzględnia konieczności przestrzegania Międzynarodowego Kodeksu Marketingu Produktów Zastępujących Mleko Kobiece – sztandarowego dokumentu ograniczającego promocję żywienia sztucznego w szpitalach. Nie zobowiązuje szpitali do samooceny stosowanych praktyk oraz nie wymaga systemu kontroli zewnętrznej, co pozwoliłoby ujawnić obszary niedociągnięć i wskazać, co wymaga poprawy. Dlatego oba dokumenty, komplementarne i jednocześnie uzupełniające się, mają rację bytu i współistnienia w opiece położniczo-neonatologicznej nad matką w okresie laktacji i karmionego naturalnie noworodka.

W Komitecie Upowszechniania Karmienia Piersią uważamy, że szpitale w Polsce powinny być przez Ministerstwo Zdrowia i dalszym etapie przez NFZ zachęcane do implementacji 10 kroków do udanego karmienia piersią. Wdrożenie ich powinno być dołączone do istniejących kryteriów jakościowych pracy jednostek medycznych. Szpital, wdrażając korzystne praktyki laktacyjne, musi być wsparty finansowo. To dodatkowe wsparcie finansowe, stosowane albo jako element akredytacji, albo jako oddzielne finansowanie, stanowiłoby rekompensatę ponoszonych kosztów. Skutek medyczny w postaci podniesienia zdrowotności społeczeństwa poprzez poprawę długości karmienia piersią spowoduje redukcję przyszłych kosztów w różnych dziedzinach medycznych.

Komitet Upowszechniania Karmienia Piersią deklaruje dalszą realizację zadań nałożonych przez WHO w zakresie implementacji, certyfikowania, monitorowania i recertyfikacji szpitali pod kątem tytułu SzPDz. Jest gotowy do współpracy ze wskazanymi instytucjami w zakresie realizacji tych zadań.

Maria Wilińska
dr hab. med., neonatolog i pediatra,

kierownik Kliniki Neonatologii SPSK im. prof. Witolda Orłowskiego Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie
wiceprezes Komitetu Upowszechniania Karmienia Piersią

GdL 2_2019