Czy komórki macierzyste przyniosą przełom w medycynie?
- Szczegóły
- Nadrzędna kategoria: Informacje dla autorów
- Kategoria: Wybrane artykuły
- Opublikowano: niedziela, 25.05.2014, 12:46
- Odsłony: 8146
Korespondencja własna z Brukseli
Kolejne forum interesariuszy Innovative Medicine Initative (IMI), które odbyło się 21 maja 2014 r. w Brukseli, poświęcone było postępom w badaniach nad komórkami macierzystymi. Badacze na całym świecie z nadzieją i energią testują kolejne możliwości zastosowania komórek macierzystych, ale na obecnym etapie wiedzy o tych niezwykle ciekawych komórkach akcja rozgrywa się raczej w laboratoriach niż w klinikach i szpitalach.
Przegląd dotychczasowych osiągnięć badaczy skupionych w IMI, perspektywy, a także problemy jakie ta technologia niesie, były przedmiotem brukselskich obrad.
Okazuje się, że obok problemów implementacyjnych pojawiają się także bardzo złożone i specyficzne problemy etyczne związane ze stosowaniem komórek macierzystych. Postulowane jest opracowanie standardów etycznych w badaniach oraz informowanie pacjentów i opinii publicznej o tej bardzo interesującej technologii medycznej.
Nieograniczone możliwości
Komórki macierzyste, zwane też komórkami pnia (ang. stem cells), charakteryzuje możliwość potencjalnie nieograniczonej liczby podziałów, czyli samoodnawiania swojej puli oraz możliwość różnicowania się do innych typów komórek. Komórki macierzyste ze względu na możliwości różnicowania dzielą się na:
Totipotentne – mogą one ulec zróżnicowaniu do każdego rodzaju komórek, w tym także komórek tworzących łożysko.
Pluripotentne – mogą one ulec zróżnicowaniu do każdego rodzaju komórek dorosłego organizmu, z wyjątkiem komórek łożyska.
Mulitpotentne – mogą one ulec zróżnicowaniu do różnych typów komórek o podobnych właściwościach i podobnym pochodzeniu embrionalnym.
Unipotentne, zwane też komórkami prekursorowymi – mogą one różnicować się do jednego typu komórek.
Komórki macierzyste ze względu na pochodzenie dzielą się na:
Embrionalne komórki macierzyste (ESC) – mogą one być pluripotentne lub totipotentne.
Somatyczne (dorosłe) komórki macierzyste – pochodzą z organizmów dorosłych, mogą być multipotentne lub unipotentne.
Do niedawna przypuszczano, że uzyskiwanie komórek macierzystych do celów badawczych lub terapeutycznych na szerszą skalę wymaga tworzenia specjalnych zarodków. Pewne nadzieje na ominięcie tego problemu etycznego niosą wyniki eksperymentów naukowców japońskich, których wyniki zostały opublikowane 29 stycznia 2014 r. na łamach pisma „Nature” http://www.nature.com/nature/journal/v505/n7485/full/nature12968.html.
W artykule zatytułowanym Stimulus-triggered fate conversion of somatic cells into pluripotency Haruko Obokata i wsp. przedstawiają możliwość uzyskania pełnowartościowych komórek macierzystych myszy przez umieszczenie komórek skóry myszy lub krwi w kwaśnym roztworze. Proces uzyskiwania komórek nazwano STAP (ang. stimulus-triggered acqusition of pluripotency). Proces polega na cofaniu się komórek do stadium, w którym nabierają one cech zarodkowych komórek macierzystych. Czy wyniki tych prac znajdą za czas jakiś odzwierciedlenie w praktyce klinicznej, trudno obecnie ocenić.
Badania nad komórkami macierzystymi w IMI
Stan dotychczasowych badań nad zastosowaniem komórek macierzystych przedstawił w wykładzie inauguracyjnym prof. Ole Isacson z Harvard Medical School. Główny kierunek prac prowadzonych przez profesora dotyczy zastosowania komórek macierzystych w leczeniu choroby Parkinsona. Droga przed badaczami wydaje się długa i pełna nie tylko problemów wdrożeniowych, ale i etycznych. O zagadnieniach tych mówił dr Zameel Cader z University of Oxford. Zwrócił on w swoim wystąpieniu uwagę na konieczność opracowania standardów dobrej praktyki, obejmujących zagadnienia nie tylko natury technologicznej, ale i etycznej. Takie wytyczne będą pomocne zarówno dla badaczy, przemysłu farmaceutycznego, lekarzy praktyków, jak i pacjentów. Na zagadnienia te zwracał także uwagę w swym wystąpieniu Aidan Courtney z Roslin Cells Ltd.
Poza chorobą Parkinsona także inne schorzenia neurologiczne mogą być celem terapii z wykorzystaniem komórek macierzystych. O takich możliwościach w leczeniu autyzmu mówił Ravi Jagasia, który pracuje w ramach projektu EU-AIMS, European Autism Interventions – a Multicentre Study for Developing New Medicines. Zróżnicowanie zmian genetycznych u pacjentów z autyzmem jest jak na razie przeszkodą w skutecznym stosowaniu tego rodzaju terapii.
Ciekawe możliwości użycia komórek macierzystych przedstawił Christopher Goldring w badaniu hepatotoksyczności nowych leków na etapie przedklinicznej oceny nowej cząsteczki.
Dotychczasowy stan wiedzy podsumowano w dyskusji panelowej między wykładowcami. O tym, że jest to bardziej etap laboratoryjny niż etap praktyki klinicznej, świadczyła dyskusja po zadanym pytaniu z sali. Jedna ze słuchaczek konferencji, profesor ginekologii, zapytała o praktyczne wskazówki w sprawach pobierania, przechowywania i ewentualnego zastosowania w przyszłości komórek macierzystych krwi pępowinowej. Niestety nie usłyszeliśmy satysfakcjonującej odpowiedzi na istotne pytanie, a prowadzący sesję Ole Isacson zamknął dyskusję stwierdzeniem, że poruszone zagadnienie nie jest tematem obrad.
Gdzie są Polacy?
Uczestnicząc w międzynarodowym seminarium naukowym, powodowana uczuciami patriotycznymi, zawsze rozglądam się za rodakami. Miło było poznać Magdę Chlebus, dyrektora ds. polityki naukowej w EFPIA, która była jednym z prelegentów w drugiej części obrad zatytułowanej Stakeholder Debate. Pani dyrektor chętnie widziałaby bardziej aktywny udział polskich naukowców w projektach IMI. Obie byłyśmy zgodne w ocenie, że pomocne w aktywizowaniu polskich naukowców medycznych może być poszerzenie informacji o tym, co robi Innovative Medicines Initiative oraz na czym polega partnerstwo publiczno-prywatne w medycynie.
Skuteczne uczestniczenie w tego rodzaju inicjatywach wymaga przede wszystkim obecności i umiejętności współpracy w międzynarodowych zespołach. Unia Europejska z jej wszystkimi możliwościami stwarza wyjątkowo duże możliwości dla takiej współpracy oraz dla wdrażania odkryć naukowych do codziennej praktyki klinicznej. O zagadnieniach tych mówił Michel Goldman, dyrektor wykonawczy Innovative Medicines Initiative w podsumowaniu obrad. O możliwościach jakie niesie partnerstwo publiczno-prywatne można przeczytać w jego artykule New Frontiers for Collaborative Research opublikowanym na łamach „Science Translational Medicine” (Sci Transl Med 18 December 2013 5:216ed22. DOI:10.1126/scitranslmed.3007990).
Kiedyś mówiono, że do odważnych świat należy. Dziś powiemy, że do odważnych i aktywnych świat należy.
Krystyna Knypl