Uroczyste kolacje z okazji wręczenia Nagrody Nobla

Krystyna Knypl

Pierwsza ceremonia wręczenia Nagrody Nobla odbyła się 10 grudnia 1901 roku i zakończyła się bankietem w Grand Hôtel w Sztokholmie. Przez lata bankiet noblowski stał się wydarzeniem śledzonym z wielkim zainteresowaniem nie tylko przez tych, którzy mają szczęście być zaproszeni, ale nawet przez tych, którzy zadowalają się oglądaniem tego wydarzenia na żywo z telewizora w domu, czytaniem o nim w gazetach w kolejnych dniach lub znalezieniem wszystkiego na tej stronie internetowej.

Stockholms Stadshuset City Hall Stockholm 2016 01.jpg

Ratusz w Sztokholmie

https://en.wikipedia.org/wiki/Stockholm_City_Hall

Pierwszy bankiet

Na pierwszy bankiet w 1901 roku przybyło 113 gości, byli to wyłącznie mężczyźni. W 1934 roku, wraz ze wzrostem prestiżu Nagrody Nobla, więcej osób zainteresowało się udziałem w ceremonii wręczenia Nagrody Nobla i w bankiecie noblowskim. Liczba gości wzrosła ze 150 do 350. Obecnie zapraszanych jest około 1300 osób, w tym przedstawiciele świata nauki, rządu, kultury i przemysłu, korpusu dyplomatycznego oraz szwedzkiej rodziny królewskiej.

Golden room with "Mälardrottning".

Sala Złota Ratusz w Sztokholmie

https://en.wikipedia.org/wiki/Stockholm_City_Hall

Przez pierwsze 29 lat bankiet odbywał się w Sali Lustrzanej Grand Hôtel w Sztokholmie, potem został przeniesiony do "Gyllene Salen", czyli Złotej Sali sztokholmskiego ratusza, aby pomieścić więcej gości. Grand Hôtel gościł bankiet noblowski ponownie w latach 1931-1933. W 1934 roku przeniesiono go z powrotem do Złotej Sali sztokholmskiego ratusza. Podczas powstania węgierskiego w 1956 roku Bankiet Noblowski został zastąpiony prostszym posiłkiem w Akademii Szwedzkiej.

Organizacja  spotkania

Organizacja spotkania o takich proporcjach i prestiżu wiąże się z wieloma przygotowaniami i ciężką pracą. Wszystko musi być zsynchronizowane do perfekcji. Bycie częścią personelu jest wymagającym zadaniem, a jednak wielu pragnie być częścią grupy, która dziś obejmuje kierownika cateringu, kierownika sali bankietowej, głównego szefa kuchni, 8 głównych kelnerów, 210 kelnerów i kelnerek, 5 kelnerów do wina, 20 kucharzy i około 20 osób odpowiedzialnych za zmywanie i transport jedzenia.

"Blå hallen" (Blue Hall)

Sala Błekitna Ratusza w Sztokholmie

https://en.wikipedia.org/wiki/Stockholm_City_Hall

Lista zakupów dla 1300 nakryć jest imponująca. Swego czasu zawierała 2.692 piersi gołębia, 475 ogonów homara, 100 kilogramów ziemniaków, 70 litrów słodko-kwaśnego sosu z octu malinowego, 67 kilogramów topinamburu, 53 kilogramy sera Philadelphia, 45 kilogramów lekko wędzonego łososia, listę można wydłużyć. Trzy dni przed wielkim dniem w kuchni rozpoczynają się przygotowania, a wszyscy pracują według ściśle określonego harmonogramu. W pierwszych latach goście zasiadali przy stołach ułożonych w kształt podkowy.

Dziś obowiązują długie stoły, a stół honorowy ustawiony jest na środku sali bankietowej. W dniu bankietu noblowskiego w Sali Błękitnej ustawia się 65 stołów w dokładnych pozycjach, wykorzystując 470 metrów obrusu. 30 osób w białych rękawiczkach rozpoczyna czasochłonne zadanie rozłożenia 6.730 sztuk porcelany, 5.384 kieliszków i 9.422 sztućców. Każde nakrycie jest tak samo starannie przygotowane, czy to do stołu honorowego, czy do stołów dla studentów. W 1991 roku Fundacja Nobla zamówiła specjalnie zaprojektowany zestaw obiadowy na 90. rocznicę przyznania Nagrody Nobla. Serwis obiadowy odzwierciedla szwedzki design i kulturę i stał się całkowitym sukcesem.

Temat przewodni spotkania

Każda kolacja ma określony temat przewodni. Znajduje to odzwierciedlenie w dekoracjach i programie rozrywkowym wieczoru. Lilie, orchidee, gladiole i róże w wyrazistych kolorach podkreślają temat wieczoru. Kwiaty te pochodzą aż z San Remo, centrum uprawy kwiatów na Riwierze Włoskiej, gdzie Alfred Nobel spędził ostatnie lata swojego życia. Jako hołd dla jego pamięci Azienda di Promozione Turistica di San Remo przekazuje kwiaty, które są tworzone w gustowne aranżacje przez profesjonalnych florystów. Co roku ponad 23 000 kwiatów jest wykorzystywanych jako dekoracje w związku z uroczystościami noblowskimi.

Menu Bankietów Noblowskich

Niewątpliwą atrakcją uroczystej kolacji jest menu. We wrześniu każdego roku trzy menu zaproponowane przez wybranych szefów kuchni o nienagannej międzynarodowej reputacji są przedstawiane Fundacji Noblowskiej do degustacji i testowania. Wybrane menu jest utrzymywane w tajemnicy aż do dnia Bankietu Noblowskiego. Menu stanowią ciekawą historię kulinarną na przestrzeni ostatnich 100 lat. Poniżej przedstawiono ogólne trendy w każdym 10-letnim okresie, z jednym lub dwoma latami losowo wybranymi jako przykłady.

1901 - 1910

Przez pierwsze dziesięć lat menu zaczynało się od hors d'oeuvres. Przetłumaczone z francuskiego na angielski, hors d'oeuvres oznacza "poza pracą". Dziś wyrażenie to odnosi się do zimnych lub gorących przystawek lub przekąsek poprzedzających posiłek, takich jak ciemny lub biały chleb zwieńczony białym lub czerwonym mięsem i różnymi rodzajami serów. Mogą też występować w postaci ptysiów z ciasta wypełnionych mięsem, rybą, owocami morza, serem i warzywami. Następnie podawano consommé, czyli klarowną zupę z przyprawionego wywaru. Danie główne składało się z potraw z czerwonego lub białego mięsa. Deser składał się z lodów, a następnie świeżych owoców i ciastek. Na początku i na końcu posiłku podawano wytrawnego szampana.

Menu pierwszej kolacji miało 5 dań i kosztowało 15 koron szwedzkich (dziś około 200 dolarów amerykańskich). Podawano przystawki, a następnie gotowany filet z brylantu z sosem z białego wina. Jest to płaska ryba występująca w Europie, którą zwykle podaje się do wykwintnych dań. Następnie podano filet z wołowiny cesarskiej oraz pierś z leszczyny z sosem Madera. Deser składał się z parfait z lodów Nobla i tarty owocowej.

Na bankiet w 1910 r. podano consommé z kurczaka z cielęcymi quenelles, filet z soli z sosem homarowym, solone jagnięce siodło z sosem maderskim, smażone na zimno głuszce z gęsią wątróbką, zielone szparagi z virgin vinaigrette i lody à la Nabob.

1911 - 1920

W tym okresie nie podawano już przystawek. Na początek podawano consommé, wśród których najpopularniejsza była zupa żółwiowa. Danie główne również składało się z dwóch rodzajów: mięsa i ptactwa lub ryb. Posiłek kończył się lodami, świeżymi owocami i ciastkami. W latach 1914-1919 z powodu wojny przyjęcia nie odbywały się. Kwoty przeznaczone na przyjęćia zostały przekazane na rzecz Czerwonego Krzyża.

Menu na rok 1920 zaczynało się od consommé ze świeżymi warzywami, następnie podawano łososia na zimno z grillowanym pomidorem i haricots verts, a potem przyszło siodło z sarny z karczochami i kalafiorem, szparagami i kończyło się parfait z lodów morelowych.

1921 - 1930

Po I wojnie światowej menu zostało nieco zmniejszone do czterech dań. Zupa żółwiowa nadal była podawana jako przystawka. Przyczyną jej popularności były zapewne trudności ze znalezieniem żółwi, co czyniło je drogimi i ekskluzywnymi. Zupę żółwiową przygotowywano zazwyczaj w ten sposób: mięso najpierw powoli gotuje się we wrzącej wodzie, tworząc bulion. Z powstałego płynu robi się zupę z odrobiną wina Madera, ziołami, a na koniec do płynu miesza się krew żółwia. Na danie główne składały się przepisy z mięsa kaczki, indyka, kury leszczynowej lub cietrzewia. Posiłek kończył się różnymi rodzajami lodów lub parfait, a następnie owocami lub czekoladkami. Napojem w tych latach była madera.

Consommé cielęce z ciastem serowym rozpoczęło menu na rok 1927. Następnie podawano filet z turbota z ostrygami. Turbot jest również płaską rybą popularną w kuchni europejskiej. Po daniu rybnym pojawiła się kaczka à la orange z karczochami, a posiłek zakończono lodami parfait z petis fours.

1931 - 1940

Mięso z ptactwa domowego było w tym okresie ulubionym. Bardzo często pojawiała się kaczka, kurczak, bażant i kura leszczyny. Jako przystawki nadal pojawiała się zupa żółwiowa. Pomidory, kasztany i karczochy podawano jako dodatek do risoto, włoskiej potrawy z ryżu, lub tłuczonych ziemniaków. Na deser podawano parfaity, a następnie owoce sezonu i małe ciasteczka. Najpopularniejszym napojem w tym okresie była Sherry.

Z powodu II wojny światowej w latach 1939-1944 nie organizowano przyjęć. Kwoty przeznaczone na przyjęćia były przekazywane na rzecz Czerwonego Krzyża.

W 1938 roku posiłek rozpoczynano od consommé z ozora wołowego i trufli. Następnie podawano delikatne danie, na które składały się schłodzone filety z soli z sosem kawiorowym. Następnie podawano smażoną pierś z kurczaka z karczochami oraz sałatki. Deser to suflet lodowy z owocami mieszanymi.

1941 - 1950

Po II wojnie światowej dania w menu zostały zredukowane do trzech. Po raz pierwszy podano kanapki. Na początek podawano różne rodzaje consommé i gęstych zup, a następnie dania główne, które w tym okresie były bardziej urozmaicone. Dania mięsne składały się z renifera, wołowiny, gęsi lub kurczaka. Na deser podawano owoce, takie jak jabłka i gruszki, a także ciasto, które zazwyczaj składało się z lodów.

Wpływy skandynawskie były bardzo widoczne w menu na rok 1946, które składało się z consommé ze skorupiakami, pieczonego filetu z renifera z sosem z jagód lingon. Lingon to rodzaj czerwonej jagody, która rośnie dziko w lasach Szwecji. Deser stanowiła gruszka z lodami.

1951 - 1960

Dużą zmianą w stosunku do pierwszych pięćdziesięciu lat było to, że jako przystawki podawano ryby i skorupiaki, takie jak łosoś i homar. Danie główne składało się z białego lub czerwonego mięsa z jelenia, wołowiny, cielęciny, jagnięciny, koguta, indyka, kaczki, kurczaka i bażanta. Na deser podawano różne rodzaje owoców, często z odrobiną koniaku. Po raz pierwszy podano takie likiery jak cointrue, brandy morelowe i koniak.

Homar ze szparagami, truflami i sosem béarnaise, siodło z sarny z puree z kasztanów oraz owocowy savarin z marachino tworzyły menu na rok 1953. W 1957 roku podano pstrąga łososiowego z sosem ziołowym. Następnie podano smażonego bażanta z sosem z wina porto i sałatką warzywną. Na zakończenie podano marynowane gruszki z mrożoną śmietaną.

1961 - 1970

Jadłospisy na ten okres były podobne do poprzednich. Kontynuowano praktykę podawania ryb na przystawki, a także używania czerwonego mięsa i ptactwa na dania główne. Dość często ptactwo podawano na zimno w różnie przyprawionych galaretach. Stosowano mięso cietrzewia, kaczki, kury leszczyny i głuszca. Mięso ptactwa domowego jak kurczak czy kuropatwa podawano jako dania ciepłe.

Wędzony łosoś z sercami karczochów, duszonym szpinakiem i sosem mousseline rozpoczął menu na rok 1970. Następnie podawano faszerowany filet z renifera z sosem genever. Deser składał się z maliny moroszki z kremem mocca.

1971 - 1980

W tym okresie utrzymywał się schemat spożywania ryb na początek, a następnie ptactwa domowego lub mięsa. Deser składał się z różnych rodzajów lodów i parfait. Teraz sławny Nobel parfait był pierwszy służył w 1976. Składa się ono z wewnętrznego i zewnętrznego parfait o różnych smakach i jest zwykle podawane z odrobiną dramatyzmu. Parada lodów, jak to się teraz nazywa, zaczyna się od przyciemnienia świateł i skrzypków grających szwedzką muzykę ludową, gdy kelnerzy i kelnerki paradują po schodach Sali Błękitnej, każdy z tacą parfait Nobel. Rzeczywiście, to nie lada wyczyn nieść tacę z mrożonym sherbetem w formie wieży!

Wędzony głuszec z jagodami jałowca i werved z galaretką z jarzębiny był podawany jako danie główne w 1977 roku. Na początku posiłku podano paté z łososia z sosem ziołowym. Kolację kończył parfait z lodów Nobla.

1981 - 1990

Ryby w tym okresie często występowały w towarzystwie ptactwa domowego. Jeśli przystawka była z ryby, to danie główne było z mięsa lub ptactwa, lub jeśli przystawka była z ptactwa, to danie główne było z ryby. W kompozycji potraw w tym okresie można było zauważyć bardzo silne wpływy skandynawskie. Przykładami wpływów skandynawskich są przystawki w postaci musu z łososia z sosem rakowym, peklowanych filetów z renifera, łososia peklowanego jagodami jałowca oraz pasztetu z wędzonego węgorza i soli. Inne przykłady dań głównych to filet z łosia z sosem morelowym, kiełki brukselskie z galaretką, ziemniaki z porami, czerwony szparag duszony w śmietanie i koperku, faszerowane filety z jelenia, grzbiet marynowanego łosia, sos z jagód borówki brusznicy i julienne warzywa korzeniowe. Nobel parfait był podawany jako deser we wszystkich latach w tym okresie.

Menu na rok 1981 miało silny motyw skandynawski: mus z łososia z sosem rakowym na przystawkę, filet z łosia z sosem morelowym jako danie główne z ziemniakami z pora i parfaitem lodowym na deser.

Przez wszystkie lata po II wojnie światowej menu składało się z trzech dań, z wyjątkiem roku 1991, kiedy to składało się z czterech, ze względu na 90. rocznicę przyznania nagrody. Przystawki w tym okresie składały się głównie z ryb i skorupiaków podawanych z warzywami, a na danie główne składała się dziczyzna, grzyby i jagody z lasów Skandynawii.

Zupa pokrzywowa z jajkiem przepiórczym rozpoczęła menu jubileuszowej kolacji w 1991 r., po której podano tatara z marynowanego łososia z kremem z czerwonej papryki. Daniem głównym była pieczona pierś kaczki z sosem archipelagowym. Na deser przygotowano specjalne parfait - parfait z lodami Nobel Gala.

Poetyckie podsumowanie tematu

Adam Mickiewicz, Księga XII, w.862–863 tak pisał:

Brak opisu.

Źródło:

https://pl.wikisource.org/wiki/Strona:PL_Adam_Mickiewicz-Pan_Tadeusz_519b.jpg

Podążając śladami Wieszcza... w 2001 roku odbył się w Sali Błękitnej sztokholmskiego ratusza gala dinner z okazji otwarcia kongresu Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego, w której miałam zaszczyt uczestniczyć.

Krystyna Knypl

Źródło informacji:

https://www.nobelprize.org/ceremonies/nobel-banquets-a-century-of-culinary-history/

Autorką strony www, z której korzystałam ( https://www.nobelprize.org/ceremonies/nobel-banquets-a-century-of-culinary-history/)  jest Ulrica Söderlind, PhD, starszy wykładowca na Umeå University School of Restaurant and Culinary Arts, Uniwersytet w Umeå, Szwecja

Autorka napisała książkę "The Nobel banquets - a century of culinary history (1901-2001)", która została wydana przez World Scientific Press, książka dostępna jest na Amazon.com