Długowieczność
- Szczegóły
- Nadrzędna kategoria: Informacje dla autorów
- Opublikowano: czwartek, 10.01.2019, 12:40
Mity i fakty
Krystyna Knypl
Jak powszechnie wiadomo, większości ludzi marzy się bycie młodym, zdrowym i bogatym, tymczasem przegląd rzeczywistości pokazuje coś zupełnie innego – dokoła coraz więcej starych osób, niekoniecznie zdrowych, a z bogactwem też różnie bywa. Może jednak da się coś zrobić, aby przybliżyć się do tych powszechnie cenionych dóbr. Młodość minęła, nie będziemy się na niej skupiać. Bogactwo szczęścia nie daje, no to zastanówmy się, jaki możemy mieć wpływ na nasze zdrowie i długość życia.
Co decyduje o długowieczności?
Długowieczność ma naturę złożoną, generalnie zależy od dwóch grup czynników – genetycznych i pozagenetyczych. Czynniki pozagenetyczne to 50% akcji na długowieczność, a poszczególne karty w tej rozgrywce to dieta, aktywność fizyczna, zdrowe nawyki i czynniki psychospołeczne. Czynnikom genetycznym przypisuje się około 25% akcji, ale jak to z akcjami bywa, ich wartość co i raz ulega zmianie. Ogłaszano co jakiś czas, że taki a nie inny gen decyduje o długowieczności, ale z praktycznym udokumentowaniem roli danego genu były i są kłopoty. Teraz pozostają na placu boju dwa geny: ApoE i FOXO3A. Jak te lub inne geny mają działać? Przypuszcza się, że pewne korzystne mutacje tych genów powodują zwiększenie insulinowrażliwości i zmniejszają skłonność do stanów zapalnych w organizmie. Wskazują na to doświadczenia na myszach, u których wspomniane mutacje na przestrzeni czasu zmniejszały skłonność do gromadzenia tkanki tłuszczowej i przez to generowania stanów zapalnych oraz innych niekorzystnych zjawisk metabolicznych. Drugi ważny szlak metaboliczny to stres oksydacyjny i gromadzące się w jego następstwie wolne rodniki.
Udane starzenie się, czyli jakie?
Skoro nie możemy być zawsze młodzi, to powinniśmy postarać się o udaną starość. Jest ona udana, jeśli zachowujemy bez zaburzeń zdolności poznawcze, nie mamy depresji, dobrze funkcjonujemy w rodzinie i społeczeństwie oraz jesteśmy zadowoleni z życia. Jednym się to udaje, a innym niekoniecznie. W amerykańskich badaniach epidemiologicznych NHANES I wyodrębniono grupę 477 osób żyjących ponad 95 lat, byli to Żydzi aszkenazyjscy. Wyniki opublikowano w doniesieniu Lifestyle factors of people with exceptional longevity autorstwa S.N. Rajathak i wsp. na łamach „Journal of the American Geriatrics Society” 2011,59(8):1509-12. W grupie 477 długowiecznych osób (od 95 do 109 lat, średnia wieku 97,3 ± 2,8 lat) aż 74,6% stanowiły kobiety. Osoby długowieczne miały podobny BMI jak osoby żyjące krócej (25,4 ± 2,8 kg/m² vs. 25,6 ± 4,0 kg/m²), jak również podobne zwyczaje żywieniowe, ilość spożywanego alkoholu i aktywność fizyczną. Autorzy sugerują, że osoby długowieczne inaczej reagują na czynniki środowiskowe, wykazując większą odporność na czynniki szkodliwe.
W opublikowanym ostatnio na łamach „Genetics” doniesieniu Estimates of the Heritability of Human Longevity Are Substantially Inflated due to Assortative Mating J.G. Ruby i wsp. oszacowali, że geny odpowiadają za długowieczność w 15-30%. Autorzy podkreślają znaczenie ogólnej poprawy warunków życia w ostatnich dziesięcioleciach i zwalczanie chorób zakaźnych.
Ludzki okres życia jest fenotypem, który integruje wiele aspektów zdrowia i środowiska w jedną ostateczną ilość: czas pomiędzy narodzinami a śmiercią. Chociaż powszechnie uważa się, że długie życie w rodzinach przebiega z powodów genetycznych, szacunki „odziedziczalnej” długości życia są konsekwentnie niskie (15-30%). Tutaj wykorzystaliśmy dane rodowodowe z drzew genealogicznych Ancestry, w tym setki milionów osób historycznych, aby oszacować „odziedziczalność” ludzkiej długowieczności. Chociaż szacunki „nominalnej odziedziczalności” opierają się na korelacjach między krewnymi genetycznymi uzgodnionymi z wcześniejszą literaturą, większość tej zależności została również uchwycona przez korelacje między krewnymi niegenetycznymi, sugerującymi wysoce doborowe krycie wokół czynników wpływających na długość życia (genetyczne lub środowiska). Zastosowaliśmy modelowanie równań strukturalnych, aby uwzględnić krycie porównawcze, i doszliśmy do wniosku, że prawdziwa „odziedziczalność” długowieczności człowieka w wypadku kohort urodzeniowych na początku XIX i na początku XX wieku była znacznie niższa niż 10%, i że została powszechnie przeszacowana z powodu efektu sortowania krzyżowego.
Długowieczność Indian Q’ero
Indianie Q’ero to wspólnota licząca około 600 osób, posługująca się językiem keczua, zamieszkała w prowincji Paucartambo w regionie Cusco w Peru. Mieszkają oni w jednoizbowych domach o powierzchni nie większej niż 20 m², wykonanych z gliny i kamienia naturalnego, z dachami z twardej trawy. Obszar ich zamieszkania obejmuje kilka stref klimatycznych na wysokości od 1800 do ponad 4500 m. Uprawiają kukurydzę oraz ziemniaki, hodują lamy. Znani są z długowieczności, niektórzy żyją nawet 120 lat. Wiele ekspedycji odwiedzało Indian Q’ero, starając się odkryć fenomen ich długowieczności. Wśród nich była także polska ekspedycja w 2007 r. (https://www.poznaj-swiat.pl/artykul,dlugowieczni,402,dlugowieczni,402). Uczestniczący w wyprawie lekarz Jacek Belczewski, którego zadaniem było pobranie krwi w celu oznaczenia poziomu glukozy oraz lipidogramu, zapytał lokalnego przewodnika don Lorenzo, co trzeba robić, aby długo żyć. Odpowiedź była następująca: – Żeby długo żyć, nie trzeba pozwalać sobie pobierać krwi! – don Lorenzo uśmiecha się szeroko. – Trzeba mało jeść, najlepiej tylko co drugi dzień. I trzeba pić mate. (Książka Q’ero. Długowieczność na zamówienie. Dziennik wyprawy. Roman Warszewski. Fito Herb. Sopot 2009, s. 131)
Podsumowanie
Jak widać zagadka długowieczności nie jest łatwa do rozwiązania, a spojrzenia na to zagadnienie są bardzo zróżnicowane.
Krystyna Knypl
Źródła ilustracji:
1. Fot. MaKa
2. https://en.wikipedia.org/wiki/Q%27ero#/media/File:Oscar_Samwel_visiting_Qeros_in_2005.jpg:Oscar_Samwel_visiting_Qeros_in_2005.jpg
GdL 1_2019