Sen a płodność

Wpływ rytmu dobowego i długości snu na płodność

Marta Florea

Bez względu na to ile czasu przeznaczamy na sen i czy śpimy bez zakłóceń czy też nie, musimy zaakceptować fakt, że sen jest istotny zarówno dla naszego zdrowia fizycznego, jak i psychicznego. W tym artykule omówimy krótko wpływ zaburzeń snu na funkcjonowanie układu rozrodczego na różnych etapach życia ludzkiego.

Globalizacja, gospodarka a sen

Globalizacja i postęp techniczny spowodowały, że coraz częściej w różnych dziedzinach gospodarki niezbędna jest praca przez okrągłą dobę. Coraz częściej pracujemy zdalnie i musimy współpracować z osobami, które znajdują się w odmiennych strefach czasowych.

Praca zmianowa, w godzinach nocnych znacząco zaburza funkcjonowanie organizmu ludzkiego. Może nasilać depresję, chorobę wieńcową, zaburzenia gospodarki węglowodanowej, hormonalnej, płodności oraz przemiany materii.

7-9 godzin na dobę to optymalna długość snu. Tymczasem w USA od 1985 do 2012 r. dwukrotnie zwiększyła się liczba dorosłych, którzy śpią krócej niż 7 godzin na dobę i stanowią oni już ok 1/3 dorosłej populacji. Ponadto ok. 15% wszystkich zdrowych dorosłych nie jest w stanie dostosować się do pracy zmianowej, przez co są szczególnie narażeni na jej niekorzystne skutki.

Te zmiany na rynku pracy, globalizacja oraz wymuszone przez pandemię przeniesienie wielu dziedzin życia do świata cyfrowego są faktem. Tak samo jak negatywny wpływ zaburzeń snu na zdrowie człowieka. Dlatego pracowników zmianowych należy otoczyć szczególna opieką.

Rytm dobowy a hormony

Rytm dobowy odgrywa ważną rolę w regulacji gospodarki hormonalnej. Niezaburzony cykl snu i czuwania jest perfekcyjnie zsynchronizowany ze zmianami temperatury ciała oraz rytmem wydzielania hormonów, w tym melatoniny. Regularna desynchronizacja tego cyklu, przez np. częstą zmianę stref czasowych lub pracę w godzinach nocnych może nieść za sobą wiele niekorzystnych skutków dla zdrowia. Na przykład kobiety pracujące na nocne zmiany są bardziej zagrożone rakiem piersi, zaburzeniami miesiączkowania, przedwczesnym wygasaniem czynności jajników, niepłodnością oraz przedwczesną menopauzą.

Zaburzenia snu a ciąża

Melatonina stymuluje produkcję progesteronu, który jest hormonem odpowiadającym za podtrzymanie i rozwój ciąży. Praca w godzinach nocnych obniża poziom melatoniny i tym samym zwiększa ryzyko porodu przedwczesnego. Badania przeprowadzone w Skandynawii wykazały, że praca na nocne zmiany w czasie pierwszych 20 tygodni ciąży zwiększa ryzyko poronienia, nadciśnienia tętniczego indukowanego ciążą oraz ryzyko wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu. Do podobnych wniosków doszli badacze w Japonii, którzy stwierdzili, że u kobiet pracujących regularnie na nocnych zmianach wzrasta ryzyko zagrażającego poronienia porodu przedwczesnego oraz ukończenia porodu drogą zabiegową (np. za pomocą kleszczy lub próżnociągu). Zaobserwowano przy tym „efekt dawki”, czyli im większa liczba nocnych zmian u ciężarnej, tym większe ryzyko komplikacji.

Zaburzenia snu a płodność mężczyzn

Skrócenie snu w godzinach nocnych ma również negatywny wpływ na płodność mężczyzn. Testosteron jest wydzielany w czasie snu, więc skrócenie i zaburzenie snu obniża jego stężenie. Jest to jedna z wielu przyczyn dramatycznie pogarszających się parametrów nasienia u mężczyzn na całym świecie.

Podsumowanie

Praca zmianowa, praca w godzinach nocnych czy praca wiążąca się z częstą zmiana stref czasowych powoduje zaburzenia rytmu snu i czuwania, co wszechstronnie niekorzystnie wpływa na nasz organizm. Jakość snu i czynniki zaburzające należy brać pod uwagę w holistycznym podejściu do osób planujących ciążę, z niepłodnością, zaburzeniami gospodarki węglowodanowej, depresją i wieloma innymi chorobami.

Marta Florea
specjalista położnictwa i ginekologii

Literatura

1. Fixed or Rotating Night Shift Work Undertaken by Women: Implications for Fertility and Miscarriage. Fernandez RC, Marino JL, Varcoe TJ, Davis S, Moran LJ, Rumbold AR, Brown HM, Whitrow MJ, Davies MJ, Moore VM. Semin Reprod Med. 2016 Mar;34(2):74-82. doi: 10.1055/s-0036-1571354. Epub 2016 Feb 8.PMID: 26854708

2. Rotating night shift work and menopausal age. Stock D, Knight JA, Raboud J, Cotterchio M, Strohmaier S, Willett W, Eliassen AH, Rosner B, Hankinson SE, Schernhammer E.Hum Reprod. 2019 Mar 1;34(3):539-548. doi: 10.1093/humrep/dey390.PMID: 30753548 

3. Daily rhythms count for female fertility. Simonneaux V, Bahougne T, Angelopoulou E.Best Pract Res Clin Endocrinol Metab. 2017 Oct;31(5):505-519. doi: 10.1016/j.beem.2017.10.012. Epub 2017 Nov 7.PMID: 29223284

4. Anti-Müllerian hormone levels in nurses working night shifts. Johnson CY, Tanz LJ, Lawson CC, Howards PP, Bertone-Johnson ER, Eliassen AH, Schernhammer ES, Rich-Edwards JW. Arch Environ Occup Health. 2020;75(3):136-143. doi: 10.1080/19338244.2019.1577210. Epub 2019 Apr 4.PMID: 30945620

5. Menstrual characteristics and night work among nurses. Moen BE, Baste V, Morken T, Alsaker K, Pallesen S, Bjorvatn B. Ind Health. 2015;53(4):354-60. doi: 10.2486/indhealth.2014-0214. Epub 2015 Apr 24.PMID: 25914071

6. Male sleep duration and fecundability in a North American preconception cohort study. Wise LA, Rothman KJ, Wesselink AK, Mikkelsen EM, Sorensen HT, McKinnon CJ, Hatch EE.Fertil Steril. 2018 Mar;109(3):453-459. doi: 10.1016/j.fertnstert.2017.11.037.PMID: 29566862