Raport WHO o gruźlicy 2021

Szczegóły

Nadrzędna kategoria: ROOT

Kategoria: Zdrowie publiczne

Opublikowano: niedziela, 27.03.2022, 00:10

Odsłony: 1654

Krystyna Knypl

W 2020 roku na całym świecie gruźlicę rozpoznano u 9,9 mln osób. Trwająca pandemia COVID-19 spowodowała zmniejszenie zgłaszania nowych zachorowan na gruźlicę. Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała Global Tuberculosis Report 2021, który przybliża wyzwania przed jakim stają systemy ochrony zdrowia we wszystkich krajach, na całym świecie.

W latach 2017 - 2019 odnotowano wzrost zachorowań na gruźlicę. Należy przypuszczać, że wzrost ten utrzymuje się, a gruźlica będzie jednym z poważniejszych problemów dla wszystkich systemów ochrony zdrowia.

Pandemia koronawirusa (COVID-19) spowodowała ogromne skutki zdrowotne, społeczne i ekonomiczne w latach 2020 i 2021. Obejmuje to wpływ na świadczenie i dostęp do podstawowych usług w zakresie gruźlicy (TB), liczbę osób, u których rozpoznano gruźlicę i zgłoszonych jako przypadki gruźlicy w ramach krajowych systemów nadzoru nad chorobami oraz obciążenie chorobą gruźlicy (zapadalność i umieralność).

Światowy raport Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na temat gruźlicy w 2020 r. (1) zawierał wstępne szacunki dotyczące wpływu zakłóceń usług zdrowotnych spowodowanych pandemią COVID-19 na liczbę zgonów z powodu gruźlicy na świecie w 2020 r. i później, wstępne dane dotyczące zgłoszeń gruźlicy w pierwszych 6 miesiącach 2020 r. oraz dane dotyczące strategii reagowania wdrożonych przez krajowe programy zwalczania gruźlicy.

Szeroko dostępnym wskaźnikiem, który można wykorzystać do oceny wpływu zakłóceń spowodowanych pandemią COVID-19 na podstawowe świadczenia w zakresie gruźlicy na poziomie krajowym, jest krajowa liczba miesięcznych lub kwartalnych zgłoszeń osób, u których rozpoznano gruźlicę. Wskaźnik ten odzwierciedla wpływ na dostęp do diagnostyki i leczenia zarówno po stronie podaży (np. możliwości dalszego świadczenia usług), jak i po stronie popytu (np. gotowość i zdolność do poszukiwania opieki w kontekście blokad i związanych z nimi ograniczeń w przemieszczaniu się, obawy dotyczące ryzyka związanego z udawaniem się do placówek opieki zdrowotnej w czasie pandemii oraz stygmatyzację związaną z podobieństwem objawów związanych z gruźlicą i COVID-19).

Po udanym zebraniu takich danych z 14 krajów o wysokim obciążeniu gruźlicą za okres styczeń-czerwiec 2020 roku (1), w styczniu 2021 roku WHO ustanowiła globalny system regularnego gromadzenia miesięcznych i kwartalnych danych dotyczących zgłoszeń z ponad 100 krajów, początkowo za cały rok 2020, a następnie za rok 2021, z wizualizacjami wszystkich zgłoszonych danych dostępnymi w czasie rzeczywistym (2-4).

Po znacznym wzroście globalnej liczby zgłoszeń przypadków gruźlicy rocznie w latach 2017-2019, zgłoszone dane wskazują na znaczny spadek o 18% w latach 2019-2020, z 7,1 mln do 5,8 mln. To pogorszenie, w połączeniu z utrzymującymi się zakłóceniami w 2021 roku, oznacza, że cel spotkania wysokiego szczebla Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), jakim jest objęcie leczeniem 40 milionów osób, u których zdiagnozowano gruźlicę, w pięcioletnim okresie 2018-2022, jest odległy.

Podobny schemat wzrostu liczby zgłoszeń do 2019 r., po którym następuje gwałtowny spadek w 2020 r., jest również widoczny w czterech z sześciu regionów WHO (ryc. 1.2), przy czym szczególnie duże bezwzględne i względne spadki odnotowano w regionach Azji Południowo-Wschodniej i Zachodniego Pacyfiku. Łącznie te dwa regiony odpowiadały za 84% globalnego spadku liczby zgłoszeń przypadków gruźlicy w latach 2019-2020.

Spadek w Regionie Afrykańskim WHO był znacznie skromniejszy (2,5%). W Regionie Europejskim WHO wystąpiła wyraźna przerwa w istniejącej tendencji spadkowej liczby zgłoszeń (odzwierciedlająca leżący u podstaw spadek zapadalności na gruźlicę), co sugeruje, że na wykrywanie i zgłaszanie przypadków gruźlicy w tym regionie miała również wpływ pandemia COVID-19.

Miesięczne i kwartalne zgłoszenia gruźlicy w 2020 r. i pierwszej połowie 2021 r. były znacznie poniżej średniej z 2019 r. w większości krajów o dużym obciążeniu gruźlicą (ryc. 1.3, ryc. 1.4), przy czym największe względne zmniejszenie liczby zgłoszeń rocznych między 2019 r. a 2020 r. zaobserwowano w Gabonie (80%), na Filipinach (37%), w Lesotho (35%), Indonezji (31%) i Indiach (25%) (ryc. 1.5). Do wyjątków od tej ogólnej prawidłowości należą Demokratyczna Republika Konga, Nigeria, Zjednoczona Republika Tanzanii i Zambia (ryc. 1.3).

Przyczyny zróżnicowania trendów zgłaszania gruźlicy w latach 2019-2020 w poszczególnych regionach i krajach obejmują różnice w czasie, kiedy po raz pierwszy dotknęła je pandemia COVID-19, dotkliwość jej skutków, zakres, w jakim wprowadzono ograniczenia i ich przestrzegano, a także możliwości i odporność systemów opieki zdrowotnej.

Dane przedstawione w innych częściach niniejszego raportu sugerują, że inne skutki związane z pandemią COVID-19 obejmują 15% spadek liczby osób przyjętych na leczenie gruźlicy MDR/RR (część 3.4); spadek liczby osób rozpoczynających leczenie profilaktyczne gruźlicy w latach 2019-2020 (z 3,6 mln do 2. 8 mln; sekcja 4); zmniejszenie wydatków na profilaktykę, diagnostykę i leczenie gruźlicy w latach 2019-2020 (z 5,8 mld USD do 5,3 mld USD; sekcja 5); oraz zmniejszenie zasięgu szczepionki Bacille Calmette-Guérin (BCG) wśród dzieci w latach 2019-2020 (o 5% lub więcej w 31 krajach; sekcja 4).

Miesięczne i kwartalne dane dotyczące zgłoszeń przekazane przez państwa na rok 2020 wykorzystano do opracowania wstępnych globalnych, regionalnych i krajowych szacunków zapadalności na gruźlicę i umieralności z powodu gruźlicy na ten rok. Modele dynamiczne opracowano dla 16 krajów, uszeregowanych na podstawie wielkości ich udziału w globalnym niedoborze zgłoszeń gruźlicy w 2020 r. w porównaniu z 2019 r. (ryc. 1.6). Założono, że zmniejszenie liczby zgłoszeń w 2020 r. w stosunku do oczekiwanej miesięcznej lub kwartalnej liczby zgłoszeń w 2020 r. na podstawie ekstrapolacji trendów sprzed 2020 r. wynika z opóźnień w diagnostyce i rozpoczynaniu leczenia. Wyniki zostały następnie ekstrapolowane na inne kraje o niskim i średnim dochodzie przy użyciu modelu statystycznego. W przypadku krajów o wysokich dochodach zapadalność oszacowano na podstawie danych dotyczących zgłaszania przypadków z zastosowaniem standardowej korekty, natomiast śmiertelność oszacowano na podstawie danych z krajowych systemów rejestracji urodzeń. Dalsze szczegóły dotyczące metod przedstawiono w rozdziale 2 oraz w załączniku technicznym.

Szacuje się, że w skali globalnej zakłócenia w świadczeniu i dostępie do świadczeń diagnostycznych i leczniczych w zakresie gruźlicy spowodowane pandemią COVID-19 spowodowały wzrost globalnej liczby zgonów z powodu gruźlicy o około 100 000 w latach 2019-2020 (wzrost z 1,2 mln do 1,3 mln u osób HIV-ujemnych, przy około 5000 dodatkowych zgonów z powodu gruźlicy wśród osób HIV-pozytywnych). Te zakłócenia spowodowały również nieznaczne spowolnienie rocznego spadku globalnego wskaźnika zapadalności na gruźlicę (część 2).

Prognozy dotyczące zapadalności i umieralności na gruźlicę dla 16 krajów objętych modelem do 2025 r. sugerują, że wpływ ten będzie znacznie większy w 2021 r. i później, zwłaszcza w odniesieniu do umieralności na gruźlicę w 2021 r. i zapadalności na gruźlicę w 2022 r. (ryc. 1.7, ryc. 1.8).

Przewiduje się, że w 2021 r. umieralność na gruźlicę będzie znacznie wyższa niż w 2020 r. we wszystkich z tych 16 krajów, a do 2022 r. zapadalność na gruźlicę w większości z nich przekroczy poziom z 2020 r., co jest zgodne z innymi prognozami modelowania opublikowanymi w 2020 r. (5-8).

Ponadto skutki te mogą być niedoszacowane, ponieważ w modelowaniu nie uwzględniono jeszcze wpływu pandemii COVID-19 na szersze uwarunkowania gruźlicy, takie jak poziom ubóstwa i niedożywienia, które zwiększają tempo rozprzestrzeniania się choroby wśród osób zakażonych.

Spadek dochodów może również wpływać na zachowania związane z poszukiwaniem opieki zdrowotnej w przypadku złego samopoczucia, powodując opóźnienia w rozpoznawaniu i leczeniu gruźlicy. Istnieje silny związek między wskaźnikiem zachorowalności na gruźlicę a średnim dochodem (mierzonym jako produkt krajowy brutto [PKB] na osobę) i powszechnością niedożywienia (rozdział 6).

Istnieją dwie główne przyczyny bardziej opóźnionego wpływu na zapadalność na gruźlicę w porównaniu ze śmiertelnością z powodu gruźlicy. Pierwszą z nich jest to, że zakłócenia w diagnostyce i leczeniu dotykają w pierwszej kolejności osoby już chore na gruźlicę, co powoduje wzrost liczby zgonów. Po drugie, ze względu na stosunkowo długi okres czasu, jaki upływa od zakażenia do rozwoju choroby (od tygodni do dziesięcioleci), wpływ na zapadalność zwiększonej liczby zachorowań, która powstaje, gdy więcej osób chorych na gruźlicę nie jest diagnozowanych i leczonych, jest powolny. Inne źródła informacji na temat wpływu pandemii COVID-19 na gruźlicę obejmują przegląd danych opublikowanych w okresie od stycznia 2020 r. do marca 2021 r. (9), analizę zmian w świadczeniach na rzecz chorych na gruźlicę w 19 krajach w latach 2019-2020 (10) oraz kompendium badań naukowych dotyczących gruźlicy i COVID-19 (11).

WHO wydała wytyczne dotyczące gruźlicy w kontekście pandemii COVID-19 (12, 13). Zalecenia obejmują:

wykorzystanie wiedzy i doświadczenia krajowych ośrodków referencyjnych, zwłaszcza w zakresie szybkich testów i ustalania kontaktów, w odpowiedzi na pandemię COVID-19;

maksymalizacja zdalnej opieki i wsparcia dla osób z gruźlicą poprzez szersze wykorzystanie technologii cyfrowych;

zminimalizowanie liczby wizyt w placówkach służby zdrowia, które są wymagane podczas leczenia, w tym poprzez stosowanie zalecanych przez WHO schematów leczenia gruźlicy z zastosowaniem wyłącznie leków doustnych oraz opieki środowiskowej;

ograniczyć przenoszenie gruźlicy i COVID-19 w miejscach zgromadzeń i placówkach opieki zdrowotnej poprzez zapewnienie podstawowej profilaktyki i kontroli zakażeń dla personelu medycznego i pacjentów, etykiety kaszlu oraz triage'u pacjentów;

wspieranie leczenia profilaktycznego gruźlicy poprzez tworzenie synergii z działaniami w zakresie ustalania kontaktów związanych z COVID-19;

zapewnienie jednoczesnego badania osób na gruźlicę i COVID-19, gdy jest to wskazane, w tym poprzez wykorzystanie sieci i platform laboratoriów zajmujących się gruźlicą; oraz

zapewnienie proaktywnego planowania i budżetowania dla obu warunków (w tym dla fazy nadrabiania zaległości), zaopatrzenia w materiały eksploatacyjne i zarządzania ryzykiem.

Treści związane z gruźlicą zostały również uwzględnione w wytycznych WHO dotyczących utrzymania podstawowych usług zdrowotnych oraz roli opieki środowiskowej podczas pandemii COVID-19 (14, 15).

Głównym priorytetem na pozostałe lata 2021 i 2022 jest próba przywrócenia dostępu do podstawowych usług w zakresie leczenia gruźlicy i ich świadczenia, tak aby poziom wykrywalności przypadków gruźlicy powrócił przynajmniej do poziomu z 2019 r.

Lista krajów 16 krajów, które w największym stopniu odpowiadają za globalny spadek liczby zgłoszeń gruźlicy w 2020 r. w porównaniu z 2019 r.

Pismiennictwo

Źródło:

https://www.who.int/teams/global-tuberculosis-programme/tb-reports/global-tuberculosis-report-2021

GdL 3/2021

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł