Nawet wcześniaki mogą mieć nadciśnienie!
- Szczegóły
- Nadrzędna kategoria: ROOT
- Kategoria: Zdrowie publiczne
- Opublikowano: poniedziałek, 27.05.2019, 13:30
- Odsłony: 2706
Sprawozdanie z The 2nd International Congress of Hypertension in Children and Adolescents, Warszawa 24-26 maja 2019 r.
Krystyna Knypl
Nadciśnienie tętnicze jest schorzeniem, które może pojawić się w każdym wieku. Chorują nie tylko dorośli, ale także dzieci i młodzież. Częstość nadciśnienia wśród najmłodszych pacjentów wzrasta w związku nieprawidłowym stylem życia większości współczesnych społeczeństw.
Moje osobiste spotkanie z nadciśnieniem u dzieci miało miejsce przed wielu laty, gdy w okresie szpitalnym mojej praktyki lekarskiej przysłuchiwałam się konsultacji niemowlęcia wymagającego trzech leków hipotensyjnych. Przez długie lata byłam przekonana, że to najmłodszy pacjent, którego źle potraktował los. Okazuje się jednak, że pacjenci mogą być jeszcze młodsi. Na nadciśnienie mogą chorować nawet noworodki, nie dość tego – wcześniaki!
Częstość występowania i przyczyny nadciśnienia u dzieci
Częstość nadciśnienia w tej populacji wynosi 0,2-3% (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3990926/), w całej zaś populacji dziecięcej częstość nadciśnienia jest szacowana na 2-5% (http://www.czytelniamedyczna.pl/5934,zasady-rozpoznawania-nadcisnienia-tetniczego-u-noworodkow-dzieci-i-mlodziezy.html).
Częstość nadciśnienia tętniczego u donoszonych noworodków szacowana jest na 0,2-0,81%. Polskie badanie OLAF przeprowadzone w latach 2007-2009 przez Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, w którym uczestniczyło ponad 17 000 uczniów w wieku 6,5-18,5 lat wykazało nadciśnienie u 3,5% badanych. U dzieci młodszych w blisko 70% jest to nadciśnienie wtórne.
Najczęstszymi przyczynami nadciśnienia tętniczego u noworodków są: zakrzepowe zapalenie naczyń nerkowych i aorty, nadciśnienie związane z implantacją cewników do tętnicy pępkowej, dysplazja oskrzelowo-płucna, przetrwały przewód tętniczy i choroby miąższu nerek. Nadciśnienie u noworodków może wystąpić, gdy cewnik w tętnicy pępkowej znajduje się przez dłuższy czas lub gdy podczas jego zakładania dojdzie do uszkodzenia śródbłonka naczyniowego.
Podkreślono też możliwy udział ftalanów w rozwoju nadciśnienia tętniczego uwalnianych do organizmu wcześniaków z różnego rodzaju cewników, które są zakładane w związku z interwencjami medycznymi. Ftalany mogą także powodować problemy neurobehawioralne w późniejszym okresie rozwojowym. Skala problemu może być bardzo duża, dla przykładu w Stanach Zjednoczonych każdego roku jest hospitalizowanych około 300 tysięcy noworodków (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5837295/).
U starszych dzieci, w wieku od 1 do 6 lat przyczyną nadciśnienia są choroby miąższu nerek, koarktacja aorty, zwężenie tętnicy nerkowej, hiperkalcemia oraz schorzenia endokrynologiczne. U dzieci w wieku 6-10 lat najczęstszymi przyczynami są: choroby miąższu nerek, nadciśnienie naczyniowo-nerkowe, choroby tarczycy, guz chromochłonny nadnerczy, neurofibromatoza, nadciśnienie pierwotne. W wieku powyżej 10. roku życia mamy zwykle do czynienia z nadciśnieniem tętniczym pierwotnym, przyczyną mogą też być choroby miąższu nerek lub bezdech senny.
Długotrwała obserwacja jest ważna
W nadciśnieniu tętniczym, zarówno odniesieniu do dorosłych, jak i do dzieci, bardzo ważna jest długotrwała obserwacja. Największym długoterminowym badaniem epidemiologicznym pozostaje Bogalusa Heart Study, którego tematem są czynniki ryzyka sercowo-naczyniowe od urodzenia do 38. roku życia w populacji składającej się z rasy białej (65%) i rasy czarnej (35%). Dotychczas zebrano dane dotyczące około 14 000 osób. Wynika z nich, że u dzieci z nadciśnieniem tętniczym częściej występuje przerost lewej komory serca.
Zmiany immunologiczne a nadciśnienie tętnicze
Nasz układ immunologiczny reaguje na wszystkie bodźce docierające do organizmu. Badania wykazują, że na zjawisko immunosenescencji, czyli starzenia się układu immunologicznego ma wpływ wysokość ciśnienia krwi. Dzieci z nadciśnieniem wykazują objawy immunosenescencji w większym stopniu niż dzieci zdrowe. Podobnie jest z dziećmi z otyłością (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4677551/). W badaniach obserwowano przyspieszone dojrzewanie limfocytów T.
Na układ immunologiczny negatywnie działa także współczesna dieta z nadmierną zawartością jonu sodowego. Podczas prezentacji jednego z wykładów zadano pytanie o zalecenia dietetyczne dla dzieci. Prelegentka odpowiedziała następująco: jestem realistką, wiem że wydanie zalecenia o ograniczeniu soli w diecie nie zawsze przekłada się na zastosowanie się do jego przestrzegania. Mówię więc matkom moich pacjentów: nie dawajcie dziecku pizzy codziennie.
Geny a nadciśnienie
Wiemy, że dodatni wywiad rodzinny w kierunku nadciśnienia tętniczego sprzyja występowaniu tego schorzenia. Moje osobiste obserwacje obejmujące już dwa pokolenia wskazują, że wraz z nadciśnieniem dziedziczy się urodę nadciśnieniowego rodzica. Przed laty weszła do mojego gabinetu młoda pacjentka, bardzo podobna do starszego pana, którego leczyłam od dawna. Gdy powiedziała nazywam się…, dodałam: z pewnością jest pani córką pana Gustawa. I tak było. Poza licznymi, nie do końca zdefiniowanymi genami znamy także jednogenowe postaci nadciśnienia, takie jak zespół Liddle’a czy monogenowe nadciśnienie niskoreninowe, a także wiele innych zespołów.
Zalecenia polskie i amerykańskie na temat nadciśnienia tętniczego u dzieci
1. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej (PTNFD) dotyczące postępowania z dzieckiem z podwyższonym ciśnienie tętniczym http://ptnfd.org/zalecenia/.
2. Clinical Practice Guideline for Screening and Management of High Blood Pressure in Children and Adolescents” J.T. Flynn i wsp. https://pediatrics.aappublications.org/content/140/3/e20171904.
3. W wytycznych PTNT 2019 omówiono także aspekty diagnostyki i leczenia nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży.
Tekst i zdjęcie
Krystyna Knypl
GdL 6_2019