Teoria mozaikowa. Rozdział 7. Szlakiem emigrantów
- Szczegóły
- Nadrzędna kategoria: ROOT
- Kategoria: Artykuły redaktor naczelnej
- Opublikowano: wtorek, 12.09.2023, 07:46
- Odsłony: 815
Poprzedni rozdział
Rozdział 7. Szlakiem emigrantów
Inni wybitni kardiolodzy o polsko-żydowskich korzeniach, którzy odegrali ważną rolę w rozowju medycyny to Borys Surawicz , o którym tak piszę na łamach GdL: Borys Surawicz (1917-2015) urodził się w Moskwie (https://prabook.com/web/borys.surawicz/788031), jego rodzicami byli Matyda Sołoweczyk i Józef Surawicz. Studia lekarskie ukończył na Uniwersytecie im Stefana Batorego w Wilnie w 1939 roku, uczelni o wybitnych tradycjach, której pierwszym rektorem był Piotr Skarga, pełniący także przez 24 lata funkcję nadwornego kaznodziei Króla Zygmunta III Wazy.
W czasie II wojny światowej Borys Surawicz trafił do niemieckiego koncentracyjnego obozu w Dachau (https://pl.wikipedia.org/wiki/Dachau_(KL)), gdzie był więziony przez rok (1944-1945).
Po wyzwoleniu pracował przez 6 lat w szpitalu dla wysiedleńców w Monachium oraz w obozie dla dzieci uchodźców z gruźlicą w Holmestrand w Norwegii (https://www.legacy.com/obituaries/nytimes/obituary.aspx?n=borys-surawicz&pid=175294327&fhid=9262).
Podczas pracy w szpitalu w Monachium opublikował na łamach „Acta Medica Scandinavica” doniesienie naukowe o zasadach rozpoznania przerostu prawej komory serca na podstawie badania ekg (https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.0954-6820.1950.tb10109.x).
Kolejny wybitny kardiolog o polsko-żydowskich korzeniach to dr Michel Mirowski, o którym piszę na łamach GdL :
Kardiolodzy z całego świata oraz pacjenci obchodzili 4 lutego 2020 roku czterdziestą rocznicę wszczepienia pierwszego automatycznego defibrylatora. Zabieg miał miejsce w Johns Hopkins Hospital w Baltimore, w Stanach Zjednoczonych, a przeprowadzili go dr Michel Mirowski i dr Morton Mower. Inspiracją do poszukiwań skutecznej metody leczenia migotania komór była nagła śmierć prof. Harry Hellera, który był mentorem dr. Michela Mirowskiego.
Droga z Warszawy do Baltimore
Dr Michel Mirowski urodził się 14 października 1924 roku w Warszawie jako Mordechaj Frydman. W czasie wojny wraz z całą rodziną trafił do getta w Warszawie, z którego uciekł w maju 1944 roku. Był ukrywany w Falenicy przez Janinę Kobos i jej męża Zygmunta, którzy pomagali osobom zbiegłym z getta.
Janina i Zygmunt Kobosowie zostali po wojnie odznaczeni medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata (https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/historia-pomocy-rodzina-kobosow).
Getto w Falenicy liczyło 7500 osób, z których 1500 zmarło z głodu, a 300 zamordowano w obozie koncentracyjnym w Treblince.
Michel Mirowski jako jedyny z rodziny ocalał z wojny. Z Falenicy przedostał się na Ukrainę, gdzie wstąpił do wojska. W 1945 roku powrócił do Polski jako oficer Ludowego Wojska Polskiego i podjął studia na Akademii Lekarskiej w Gdańsku. W 1947 roku wyemigrował do Izraela, a następnie przeniósł się do Lyonu, gdzie kontynuował studia medyczne, w 1954 roku powrócił do Izraela i rozpoczął rezydenturę w Tel Hashomer Hospital. Dalsza jego droga zawodowa prowadziła do Mexico City, gdzie pracował w Instituto de Cardiologica, a następnie przeniósł się do Johns Hopkins Hospital w Baltimore. Pracował tam na oddziale kierowanym przez Helen Taussig, która stworzyła podstawy kardiologii i kardiochirurgii dziecięcej, opracowując między innymi wraz z prof. Alfredem Blalockiem operację przedłużającą życie dzieci z tetralogią Fallota.
Częstoskurcz komorowy inspiracją do wynalazku
W 1966 roku zmarł nagle z powodu częstoskurczu komorowego prof. Harry Heller, przyjaciel i mentor dr. Michela Mirowskiego. Zdarzenie to zainspirowało go do poszukiwania sposobu na ratowanie pacjentów z groźnymi komorowymi zaburzeniami rytmu. Od 1969 roku wraz z dr. Mortonem Mowerem pracował nad prototypem wszczepialnego defibrylatora. Artykuł, w którym obaj doktorzy opisali swój wynalazek, nie spotkał się z uznaniem ówczesnych kardiologów. Zewnętrzny defibrylator stosowany w owych latach ważył 15-20 kg, tymczasem opis zminiaturyzowanego urządzenia został odrzucony przez kilka czasopism, między innymi negatywnie zaopiniowali go dr Bernard Lown i dr Howard Axelrod w „Circulation”, nazywając wszczepialny defibrylator „rozwiązaniem niedoskonałym” (https://www.ahajournals.org/doi/pdf/10.1161/01.CIR.46.4.637).
W 1975 roku dr Michel Mirowski i dr Morton Mower wszczepili pierwszy zminiaturyzowany defibrylator psu, u którego wywołano doświadczalnie częstoskurcz komorowy. Pies podczas częstoskurczu stracił przytomność i upadł, na szczęście wszczepiony defibrylator zadziałał i zwierzę odzyskało przytomność, po chwili podniosło się i przeszło kilka metrów, merdając ogonem. Mimo że dr Michel Mirowski i dr Morton Mower sfilmowali przebieg eksperymentu, kardiologiczne sławy nie zmieniły zdania o wszczepialnym defibrylatorze.
Kardiochirurdzy-innowatorzy wytrwale pracowali na udoskonaleniem i miniaturyzacją defibrylatora. 4 lutego 1980 roku wszczepiono defibrylator 57-letniej pacjentce po przebytym zawale serca i zatrzymaniu krążenia w ramach profilaktyki wtórnej.
W 1981 roku dr Bernard Lown napisał list do dr. Michela Mirowskiego, w którym informował, że zmienił zdanie.
Następcy udoskonalili urządzenie i jest ono obecnie wszczepiane wielu tysiącom pacjentów na całym świecie jako kardiowerter-defibrylator. W Polsce pierwszy defibrylator wszczepił w 1989 roku prof. Zbigniew Religa.
Dalsze lata dr. Michela Mirowskiego nie były wolne od poważnych problemów. Mając 65 lat zachorował na szpiczaka mnogiego, zmarł w wieku 66 lat, 26 marca 1990 roku.
Genialny wynalazek dr. Michela Mirowskiego wiele lat nie znajdował uznania wśród kardiologów, jednak dzięki jego wytrwałości udało się wdrożyć do praktyki niewielkie wszczepialne urządzenie ratujące ludzkie życie.
Michel Mirowski był poliglotą – mówił po polsku, angielsku, francusku, hebrajsku, hiszpańsku i rosyjsku. Miał w swoim życiu trzy zasady:
- Nie poddawaj się!
- Nie poddawaj się!
- Bij łobuzów!
Wspaniały człowiek, wielki odkrywca, znakomite zasady.
Także hipertensjolodzy z Izraela stanowili na kongresach ESH oraz ISH barwną grupę, często rozmawialiśmy wspominając wątki z przeszłości ich rodzin, zwykle związanej z Polską.
Poznałam prof. Thalmę Rosental (https://ish-world.com/womens-spotlight/i/Professor-Talma-Rosenthal/ ), dr Michaela Bursztyna oraz prof. Reuven Zimlichman (https://www.photoblog.com/mimax2/2019/05/24/24052019-miedzynarodowy-kongres-o-nadcisnieniu-tetniczym-u-dzieci-odbywa-sie-w-warszawie/)
Kolejnym emigrantem z Europy do Stanów Zjednoczonych jest wybitny kardiolog – Stevo Julius, który urodził się w 1929 roku w miejscowości Kovin (Serbia). Jego ojcem był Desider Julius, znany jugosłowiański lekarz i dyrektor Szpitala Psychiatrycznego w Vrapce. Stevo Julius ukończył wydział lekarski na Uniwersytecie w Zagrzebiu w 1953 roku. W 1964 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych i rozpoczął pracę w University of Michigan School of Medicine w Ann Arbor (Michigan). Otrzymał liczne nagrody w uznaniu zasług w zakresie badań nad nadciśnieniem – między innymi doktorat honoris causa (Göteborg, Szwecja), nagrodę Merit Award (NIH, USA), Distinguished Faculty Award z University of Michigan, Life Achievements Award oraz honorowe członkostwo w towarzystwach nadciśnieniowych Australii, Finlandii, Węgier, Hiszpanii, Szwecji i Polski.
Książka, którą otrzymałam od Stevo Juliusa
Poznałam osobiście prof. Stevo Juliusa w 2004 roku podczas kongresu European Society of Hypertension w Paryżu w 2004 roku – na jednym ze stoisk odbywała się promocja jego książki biograficznej „Neither red nor dead”. Tytuł książki nawiązuje do popularnych w okresie tzw. zimnej wojny haseł „better red than dead” oraz „better dead than red”, które pojaiwły się w Stanach Zjednoczonych pod koniec lat 50 tych.
Z czasem Holocaustu wiążą się dokonania Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata – wśród nich jest nazwisko dr Michała Lityńskiego, pierwszego odkrywcy zespołu pierwotnego hiperaldosteronizmu
https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/historia-pomocy-litynski-michal
https://gazetalekarska.pl/?p=49509
Książkę tę otrzymałam od prof. S. Juliusa na kongresie ESH w Paryżu w 2004 roku na jednym ze stoisk w części wystawowej.
Z losami w czasie wojny wiążą się historii ludzi, którzy pomagali Żydom w czasie wojny ukrywać się przed niemieckim okrucieństwem i zsyłkami do obozów koncentracyjnych, a w uznaniu zasług zostali odznaczeni medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Medal ten otrzymał między innymi dr Michał Lityński, którego szlachetną sylwetkę tak opisała dr Maria Ciesielska na łamach portalu Historie pomocy:
Dr Michał Lityński był lekarzem wojskowym, ordynatorem Oddziału Chorób Wewnętrznych Szpitala Centrum Wyszkolenia Sanitarnego w Warszawie z siedzibą w Szpitalu Ujazdowskim. Po wybuchu II wojny światowej dr Lityński został komendantem Szpitala Wojennego w Garwolinie, a następnie ordynatorem VI Oddziału Chorób Wewnętrznych w Szpitalu Ujazdowskim. Włączył się w ruch oporu jako żołnierz Armii Krajowej.
Na swoim oddziale ukrywał rannych żołnierzy podziemia i Żydów zbiegłych z warszawskiego getta. Dzięki pomocy dr. Lityńskiego zdołano uratować między innymi naczelnego pastora Wojska Polskiego płk. Feliksa Gloeh, który po uwolnieniu przekazał dr. Lityńskiemu około 160 świadectw urodzenia i chrztu, ostemplowanych pieczęcią parafii kościoła ewangelicko-augsburskiego w Łomży. Ponad 50 takich blankietów dr Lityński osobiście wręczył Żydom ukrywającym się na terenie Szpitala Ujazdowskiego.
Akcję pomocy Żydom, którym udało się uciec z getta prowadził razem z dr. Tadeuszem Radwańskim. Odwiedzał ciężko chorych w kryjówkach, a gdy zachodziła taka potrzeba, udzielał im schronienia w piwnicach pod oddziałem chorób wewnętrznych – w długim, krętym korytarzu piwnicznym (bez okien, ale oświetlonym). W dwóch oddzielnych pomieszczeniach przebywało jednorazowo do 6 osób.
W swojej relacji z 1948 r. Szymon Bieberstein wyraził wdzięczność dr. Lityńskiemu za pomoc lekarską, której w czasie okupacji udzielił jego rodzinie – żonie, dzieciom i teściowi, którzy ukrywali się w Warszawie pod przybranym nazwiskiem.
Jako lekarz czynny w strukturach Armii Krajowej dr Lityński brał udział w powstaniu warszawskim, przez co po zakończeniu wojny miał trudności w uzyskaniu pracy odpowiedniej do swoich wysokich kwalifikacji.
Źródło:
https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/historia-pomocy-litynski-michal
Także na łamach Gazety Lekarskiej opisamo sylwetkę dr M. Lityńskiego pod linkiem https://gazetalekarska.pl/?p=49509
Z kolei za ukrywanie innego słynnego polskiego kardiologa dr Michela Mirowskiego medalem tym byli odznaczeniu polscy mieszkańcy.
Z czasem Holocaustu wiąże się także moja praca w Poradi dla Kombatantów, którą opisałam na łamach GdL:
W latach 90. pracowałam w Poradni dla Kombatantów, która służyła pomocą osobom z różnych środowisk, które przeżyły II wojnę światową. Jednym z fragmentów wywiadu lekarskiego były informacje o przeszłości wojennej i dzięki temu mogłam poznać koleje losu moich pacjentów.
Uprawnienia do leczenia się w Poradni dla Kombatantów mieli żołnierze różnych formacji wojskowych, zesłańcy syberyjscy oraz osoby ze Stowarzyszenia „Dzieci Holocaustu” w Polsce. W tych już odległych czasach relacje między lekarzami i pacjentami były nie tylko profesjonalne, ale także przyjazne. Z zainteresowaniem słuchałam nie tylko relacji o dolegliwościach moich pacjentów, ale także o ich kolejach losów w czasie wojny. Z czasem można było zauważyć pewne wspólne cechy narracji dla poszczególnych grup kombatanckich.
Pacjenci o przeszłości wojskowej relacjonowali swoje losy w duchu bojowym i bohaterskim.
W opowieściach sybiraków dominował lęk oraz nieufność wobec ludzi. Jeden z pacjentów, profesor Politechniki Warszawskiej, opowiadał mi, że od czasu zesłania odczuwa lęk przed podejściem do nieznanej grupy ludzi. W jego pamięci grupa ludzi kojarzyła się z zagrożeniem.
Inny pacjent, urodzony na Syberii w rodzinie zesłańców, pewnego razu powiedział pamiętne słowa: „Wie pani, jedliśmy z głodu ziemię z kretowisk w czasie zesłania na Syberię…”.
Leczyłam także pacjentów, którzy w czasie wojny byli więźniami niemieckich obozów koncentracyjnych. Ponieważ mój ojciec, Józef Łapiński, był więźniem obozów w Sachsenhausen i Oranienburgu, mogłam dzielić się z pacjentami relacjami usłyszanymi w domu (http://gazeta-dla-lekarzy.com/index.php/wybrane-artykuly/861-o-moim-ojcu-jozefie-lapinskim).
Relacje osób, które przeżyły holokaust cechowała depresyjna narracja, wycofanie. Dopiero na kolejnych wizytach opowieści stawały się bardziej szczegółowe. Pamiętam jedną z pacjentek, którą rodzice oddali do polskiej rodziny, aby mogła przetrwać czas wojny i okupacji niemieckiej.
Wielu pacjentów, którzy przeżyli niemieckie obozy koncentracyjne, cierpiało na trwający przez całe życie lęk przed doznaniem głodu, objawiający się potrzebą posiadania przy sobie chociażby najmniejszej porcji jedzenia, na przykład w postaci kanapki z chleba zawsze zabieranej przy wyjściu z domu.
Stowarzyszenie „Dzieci Holocaustu” w Polsce (https://pl.wikipedia.org/wiki/Stowarzyszenie_Dzieci_Holocaustu) zebrało opowieści z czasów wojny i okupacji w wydaniu książkowym. Otrzymałam od mojej pacjentki egzemplarz książki Dzieci holocaustu mówią z dedykacją. Książka pozostaje do dziś cenną pamiątką w dziale książek z autografem mojej domowej biblioteki.
Źródło:
Krystyna Knypl
Następny rozdział
GdL 9/2023